Wrocławski Program kontroli komarów
Zawarte na stronie informacje mają na celu wyjaśnić najważniejsze zagadnienia z zakresu biologii oraz znaczenia komarów oraz informować o praktycznych możliwościach ograniczania ich uciążliwości na terenach zurbanizowanych.
WROCŁAWSKI PROGRAM KONTROLI KOMARÓW.
Założenia ogólne.
Wiadomo powszechnie, że systematyczne używanie niespecyficznych preparatów chemicznych, m.in. podczas akcji zwalczania komarów w największym stopniu są szkodliwe dla wielu pożytecznych wilgociolubnych gatunków owadów, które często współwystępują w biotopach wodnych i lądowych), naruszają całokształt warunków przyrodniczych i mogą wpływać na zubożenie składu konkurencyjnych gatunków muchówek związanych z tymi środowiskami.
Integrowane strategie walki z komarami, oparte na dominującej roli metod biologicznych, wymagają dokładnego rozpoznania składu gatunkowego organizmów będących przedmiotem zwalczania na danym terenie, ich ekologicznych uwarunkowań i wzajemnych relacji, a także obserwacji warunków klimatycznych sprzyjających powstawaniu miejsc wylęgu (Lonc i Rydzanicz 1999, Mierzejewska 2000).
Praktyka.
Program funkcjonuje od 1998 roku i jest realizowany przez Wydział Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Wrocławia i pracowników naukowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego zadaniem jest ograniczanie, a nie całkowita likwidacja komarów (larw i osobników dorosłych) w środowisku. Dlatego ich podstawę stanowi regularny monitoring dynamiki rozwoju komarów w wyznaczonych na terenie miasta punktach kontrolnych, celem wyznaczania optymalnych momentów do zastosowania bezpiecznych dla ludzi i środowiska biopreparatów (larwicydów). Dlatego udział zabiegów z zastosowaniem preparatów biologicznych na terenie Wrocławia stale rośnie . Likwidacja stadiów wodnych komarów zapobiega ich przekształceniu w osobniki dojrzałe, których zwalczanie jest droższe, mniej skuteczne i nie obojętne dla środowiska. Z tego powodu działania skierowane przeciwko owadom dorosłym z wykorzystaniem preparatów chemicznych (adultycydów) organizowane są w sytuacjach nadzwyczajnych (np. po intensywnych deszczach, powodziach), skutkujących zwiększeniem liczby miejsc wylęgu komarów i ich powierzchni, jak również gwałtownym pojawianiem się w nich larw komarów. Wszystkie wykorzystywane na terenie miasta preparaty (biologiczne i chemiczne) mają rekomendacje Inspekcji Sanitarnej, a za techniczny aspekt ich zastosowania odpowiadają profesjonalne firmy dezynfekcji dezynsekcji i deratyzacji.
Osobą organizującą biologiczny monitoring komarów na terenie Wrocławia od samego początku funkcjonowania Programu jest dr Katarzyna Rydzanicz z Instytutu Genetyki i Mikrobiologii Uniwersytetu Wrocławskiego (www.microb.uni.wroc.pl).
Zespół zajmujący się monitoringiem środowiskowym komarów realizuje również szereg innych badań umożliwiających poznanie biologii i ekologii wrocławskich populacji komarów, a tym samym skuteczniejsze funkcjonowanie działań ograniczających ich uciążliwość.
Biologiczne zwalczanie komarów, którego głównym narzędziem jest szczep bakterii Bacillus thuringiensis israelensis postanowiono rozszerzyć o dodatkowe naturalne czynniki ograniczające. Rezultatem tego było zlecenie przez Wydział Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miejskiego Wrocławia opracowania nt.” Ekspertyza dotycząca biologicznych metod zwalczania komarów na terenie miasta Wrocławia ze szczególnym uwzględnieniem ryb i płazów” ( dr Wojciech Jankowski, dr Jan Kotusz, prof. dr hab. Maria Ogielska ). Duże sukcesy na tym polu odnosi się od 2002 roku do chwili obecnej. Wydział Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miejskiego Wrocławia nawiązał współpracę z Ośrodkiem Zarybnieniowym Polskiego Związku Wedkarskiego w Szczosrym, od którego pozyskuje gatunki ryb odżywiające się larwami komarów, nie dopuszczając do wylęgu form dorosłych. W corocznej akcji zarybia się 50 zbiorników wodnych na terenie Wrocławia ( stawy, starorzecza, oczka wodne). Gatunkami ryb przewidzianymi do walki z komarami są: liny, karasie, wzdręgi, słonecznice, jazie.
Poniższa tabela obrazuje ilości wpuszczonych ryb:
Zestawienie ilościowe zarybionych zbiorników w latach 2002 – 2006 w ramach biologicznej walki z komarami na terenie Wrocławia
Zarybianie różnych akwenów na terenie miasta poprzedziło wykonanie szczegółowego opracowania nt. „Inwentaryzacja i ocena przyrodniczo–użytkowa starorzeczy, nieużytków wodnych i zbiorników wodnych na terenie miasta Wrocławia”. Na podstawie uzyskanych wyników zarybiano zbiorniki spełniające następujące wymagania:
zapewniające przeżywalność wpuszczonych ryb tzn. niewysychające w okresie letnim i nieprzemarzające całkowicie w zimie ( min. 8-10 m³, średnia głębokość 0.5 m), niezanieczyszczone ściekami oraz blisko siedzib ludzkich, gdzie uciążliwość komarów jest największa.
Ograniczanie zabiegów chemicznych do niezbędnego minimum skutkuje wypracowaniem metody biologicznej o szerszym spektrum działania które wdraża Urząd Miejski Wrocławia. Dzięki wprowadzeniu zarybień w miejscach wylęgu komarów populacja tych owadów znacznie zmniejsza się. W przeciwieństwie do preparatów bakteryjnych których trwałość po wpuszczeniu do wody określa się na 48 godzin, ryby będą niszczyć larwy komarów przez cały okres ich pojawiania. Preparaty bakteryjne stosuje się tam gdzie zbiorniki są zbyt małe dla ryb oraz są zanieczyszczone. Nad biologicznym zwalczaniem komarów prowadzony jest naukowy nadzór.
Obserwacje prowadzone w zbiornikach objętych introdukcją ryb wykazują trafność i oraz skuteczność tej metody walki. W trakcie badań stwierdzono obecność pojedynczych larw komarów na przestrzeni całego sezonu, przy czym w żadnym przypadku nie zanotowano zjawiska ich masowego wylęgu.
Indywidualna ochrona przed komarami w domu i ogrodzie.
Ochrona przed komarami sprowadza się do przeprowadzania działań sprzyjających ograniczaniu liczebności oraz uciążliwości komarów w najbliższym otoczeniu (domu, ogródka) .
Wśród najważniejszych należy wymienić:
- usuwanie komarów z ich zimowych kryjówek,
- usuwanie z ogródków przedmiotów (pojemniki, puszki, opony) mogących przypadkowo gromadzić wodę, np. deszczową, stanowiąc tym samym dogodne miejsca do wylęgu komarów
- przykrywanie wszelkich pojemników celowo gromadzących wodę (np. beczki) do podlewania roślin by ograniczyć samicom dostępu do powierzchni wody, gdzie mogłyby złożyć jaja. W przypadku nieużywanych pojemników wystarczy je obrócić powierzchnią gromadzącą wodę do podłoża.
- W przypadku przydomowych oczek wodnych należy pamiętać o regularnej wymianie wody, umożliwieniu przepływu wody lub wprowadzanie do nich komarożernych gatunków ryb, np. karaś, jaź, wzdręga, słonecznica;
- regularne czyszczenie basenów i wprowadzanie do nich wody chlorowanej.
Pamiętaj! Aby nie dawać komarom szans rozwoju w Twoim otoczeniu nie gromadź niepotrzebnie wody, a tę którą przechowujesz, regularnie wymieniaj.
Oprócz środowiskowych działań skierowanych przeciwko komarom niezmiernie istotna jest indywidualna ochrona przed ukąszeniami polegająca m.in. na:
- stosowaniu preparatów, zawierających substancje odstraszające owady, stosowane na skórę bądź odzież. W tej metodzie ważne jest, aby używane preparaty charakteryzowały się m.in. wysoką i długotrwałą skutecznością, oddziaływaniem na wiele grup owadów w różnych strefach klimatycznych, bezpieczeństwem stosowania (poprzez wykorzystanie nietoksycznych lub naturalnych substancji aktywnych), brakiem działań niepożądanych oraz możliwością zastosowania wśród szerokiej grupy odbiorców (dzieci, dorośli, osoby o wysokiej wrażliwości skóry).
- Zastosowaniu działań utrudniających dostanie się owadów do domu - stosowanie moskitier i elektrofumigatorów.
We Wrocławiu problem uciążliwości komarów związany jest z łatwym dostępem do różnego rodzaju zbiorników wodnych, zarówno stałych jak i okresowych. Sprzyjające komarom środowiska powstają masowo po obfitych deszczach i wzroście temperatury. Podczas powodzi na Dolnym Śląsku w 1997 r. komary występowały w ilościach plagowych i wymagały długotrwałego i kosztownego zwalczania chemicznego (Krzemińska i wsp. 1998).
W zwalczaniu komarów na terenach popowodziowych w Polsce w 1997 roku rekomendowanymi przez PZH środkami w większości były chemikalia: Aqua Reslin Super [stosowany również w dolinie Morawy na terenie Czech (Rettich 1998)] i Trebon SC, Dimilin 25 WP.
Od lat 60. na Zachodzie i w Stanach Zjednoczonych propaguje się tzw. integrowane czyli łączone sposoby kontroli komarów, podobnie jak innych owadów uciążliwych. Polegają się one na umiejętnym ograniczaniu (a nie na całkowitej eliminacji z biocenozy) liczebności gatunków plagowych na określonym obszarze, głównie za pomocą metod biologicznych. Preferowane metody biologiczne polegają na wykorzystywaniu naturalnych wrogów i patogenów. W przyrodzie znanych jest ok. 1500 gatunków potencjalnych kandydatów w biologicznej walce z komarami. Są nimi, znane od dziesięcioleci, m.in. drobne ryby karpiowate (np. Gambusia affnis, drapieżne skorupiaki, np. krewetki (Tropis sp.), widłonogi (Cyclops sp.) żerujące na larwach komarów, a także nicienie z rodziny Mermithidae pasożyty komarów.
Z kilku grup naturalnych patogenów komarów (wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki z rodzaju Nosema i nicienie), Grupa Robocza Biologicznego Zwalczania Wektorów powołana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), największe znaczenie praktyczne przypisała kryształotwórczym laseczkom z rodzaju Bacillus, tj. B. thuringiensis israelensis H - 14 i B. sphearicus, których spory i larwobójcze białka (delta-endotoksyny) są składnikiem licznych mikrobiologicznych preparatów.
W kompleksowych metodach zwalczania komarów, istotne znaczenie oprócz bójczych chemo- i biopreparatów, mają metody fizjologiczne (stosowanie inhibitorów syntezy chityny oraz analogów hormonów juwenilnych), genetyczne (np. wprowadzanie do środowiska sterylnych samców), mechaniczne (stosowanie moskitier i pułapek zwabiających samice komarów za sprawą emisji światła oraz dwutlenku węgla), jak również stosowanie repelentów, czyli chemicznych substancji na skórę lub odzież odstraszających komary.
Oprócz wymienionych sposobów walki z komarami nie sposób wspomnieć o działaniach polegających na modyfikacji środowiska, które eliminowałyby przede wszystkim naturalne miejsca wylęgu komarów np., a także przedsięwzięcia dotyczące zagospodarowania rzek lub strumieni (zmiany szybkości przepływu, niszczenie nadmiernej roślinności wodnej, pogłębianie koryta).
Komary kłujące (Culicinae) występują zarówno z dala od osiedli ludzkich jak w miastach i wsiach. Występują w różnego rodzaju siedliskach (stepowych, leśnych, pustynnych, nizinnych i górskich), chroniąc się zarówno w naturalnych niszach (typu dziuple, szczeliny, roślinność, nory, jamy), jak sztucznych, np. domy, pomieszczenia dla zwierząt hodowlanych, szopy i piwnice, gdzie panuje odpowiednia wilgotność i temperatura nie przekraczająca 35oC. Wśród dorosłych komarów zdolność do migracji z miejsc wylęgu jest zróżnicowana pomiędzy gatunkami i może wynosić kilkanaście metrów a nawet 1,5 - 20 km.
Komary przylatujące do pomieszczeń i w nich pozostające określa się gatunkami endofilnymi, natomiast te okresowo przylatujące do pomieszczeń tylko w celu pobrania krwi - egzofilnymi. Wszystkie komary kłujące są ze swej natury są egzofilne, a stopień endofilności danej populacji komarów jest zmienny i zależy od warunków na danym terenie, np. od dostępności pomieszczeń, czy też ich odległości od miejsc wylęgu komarów.
W strefie klimatu umiarkowanego większość komarów kłujących zimuje w stadium jaja lub larwy, ale niektóre gatunki mogą przeżywać w stadium zapłodnionej samicy; odrętwiałe osobniki funkcjonują dzięki powolnej przemianie zapasów pokarmowych, zgromadzonych w postaci ciała tłuszczowego. Osobnicza długość życia komarów (wiek kalendarzowy) zależy głównie od klimatu oraz biologicznych czynników ograniczających (drapieżniki, pasożyty, patogeny) i wynosi od tygodnia do miesiąca. Zimujące samice An. antroparvus żyją średnio sześć miesięcy, w klimacie umiarkowanym około dwa miesiące, natomiast w temperaturze 20oC tylko sześć tygodni; a w tropiku zaledwie dwa tygodnie. Czas życia samców komarów kłujących wynosi tylko kilka dni.
Zimujące samice można znaleźć przede wszystkim w wilgotnych piwnicach, altankach, oborach lub na strychach domów. Ograniczona aktywność samic podczas sezonu zimowego umożliwia ich skuteczną likwidację poprzez ich odkurzanie lub zmiatanie ze ścian. Dzięki tym prostym czynnościom można zmniejszyć wiosenny wylęg komarów.
Aktywność dobowa komarów.
W naszych warunkach klimatycznych w cyklu dobowym hematofagicznych (pobierających krew) gatunków samic Culicinae wyróżnia się „maksimum wieczorne”, czyli gwałtowny wzrost liczby komarów przed zachodem słońca, „minimum nocne” – spadek liczby komarów w poziomie podszycia, „maksimum ranne”, czyli ponowny wzrost liczby komarów tuż przed wschodem słońca i „minimum ranne” trwające cały dzień (z wyjątkiem dni deszczowych) aż do czasu „maksimum wieczornego”.
Zmienna w ciągu doby aktywność komarów powoduje, że niektóre gatunki atakują tylko nocą (gatunki nocne), inne są dzienne i zmierzchowe. Wiele krajowych gatunków, np. zoofilny dzienny gatunek Aedes cinereus, w ciągu dnia występuje przy ziemi i atakuje żywicieli najwyżej do połowy wysokości kończyn, a z kolei Culex pipiens (antropo- i ornitofilny) i Ae. maculatus (atakujący człowieka i inne ssaki) są najliczniejsze nocą w siedliskach leśnych w warstwie koron drzew.
Na wytworzenie się odmiennych rodzajów aktywności, jak również różnice w składzie fauny komarów rozmaitych mikrosiedlisk mają wpływ, zmieniające się w ciągu doby, ale stale działające czynniki klimatyczne (m.in. zmiana natężenia światła, temperatura i wilgotność względna powietrza). W zmieniających się kolejno warunkach świetlnych w ciągu doby, rytm aktywności życiowej polega na tym, że maksimum i minimum krzywej dobowej określonych czynności różnych grup owadów powtarza się w następujących po sobie dniach określonego okresu wegetacyjnego w tej samej porze, tworząc odmienne wzorce aktywności.
W celu wyznaczenia wzoru aktywności lokalnych populacji komarów przeprowadzono w sezonie letnim porównawcze badania na trzech różnych stanowiskach, o podobnym charakterze środowiskowym, usytuowanych z obrębie granic administracyjnych Wrocławia – pola irygacyjne, pola wodonośne 1) i teren osiedla mieszkaniowego zlokalizowanego na lewym brzegu rzeki Bystrzycy.
rzeka Bystrzyca
Aktywność samic komarów określono poprzez ich odławianie za pomocą pułapek świetlnych. Dodatkowa emisja CO2 stanowiła swoisty atraktant dla samic komarów kłujących podczas jednogodzinnych połowów w godzinach od 1100 do 2200.
W trakcie 36, jednogodzinnych połowów, najwięcej krwiopijnych samic odłowiono z terenu pól irygacyjnych (89,1%), a na polach wodonośnych i okolicach rzeki Bystrzycy ich odsetek był niski i wynosił odpowiednio 3,3% i 7,6%, a na (Tabela 1). Badania nad wieczorną aktywnością komarów dowodzą, że spośród trzech wytypowanych do badań terenów, zlokalizowanych w różnych punktach Wrocławia, istnieje ogromne zróżnicowanie co uciążliwości komarów na terenach o podobnych właściwościach, a zjawisko występowania plagowych liczebności komarów z powodu środowiskowych uwarunkowań dotyczy terenu pól irygacyjnych.
Tabela 1.
Zestawienie liczebności aktywnych komarów w trakcie połowów 12-godzinnych i 15-minutowych przeprowadzonych na terenie Wrocławia
-----------------------------------------------------------
1) Badania na terenie pól wodonośnych przeprowadzono dla celów porównawczych , z wykluczeniem możliwości prowadzenia na tym terenie jakichkolwiek zabiegów odkomarzania.
Komary kłujące są muchówkami należącymi do rodziny Culicidae. Na świecie znanych jest obecnie ponad 3000 gatunków komarów, przy czym w Polsce zarejestrowano dotychczas 45 gatunków. Aż 36 gatunków jest agresywnych wobec człowieka, a 9 może, w sprzyjających warunkach rozmnożyć się do liczebności plagowych.
Dorosłe komary są wysmukłymi owadami z charakterystycznymi, długimi czułkami, różnymi u samców i samic. Głowa zaopatrzona jest w duże, złożone oczy oraz aparat gębowy typu kłujaco-ssącego u samic, a ssący u samców.
Do rozwoju komarów potrzebna jest woda: wszystkie komary są owadami, w których cyklu rozwojowym wyróżniamy 4 stadia rozwojowe – jajo, larwa, poczwarka i postać dojrzała. Pierwsze trzy stadia żyją w wodzie, a owady dojrzałe są dobrze latającymi osobnikami lądowymi. W obrębie Wrocławia notuje się stały rozwój gatunków zaliczanych do następujących rodzajów: Aedes sp., Anopheles sp., Culex sp., Culiseta sp. Ochlerotatus sp.
las Sołtysowicki
Jaja krajowych gatunków komarów są składane przez samice w różnych, ale starannie dobranych, wilgotnych miejscach. Sposób składania jaj uzależniony jest charakterystyczny dla danego rodzaju komarów. W przypadku samic należących do rodzajów Culex sp. i Culiseta sp. jaja składane są w formie pakietów, złożonych ze stu lub więcej jaj; samice gatunków należących do pozostałych rodzajów składają jaja pojedynczo. Również miejsce składania jaj przez samice komarów jest uzależnione od przynależności systematycznej. Samice gatunków z rodzajów Anopheles sp., Culex sp., Culiseta sp. składają jaja bezpośrednio na powierzchni wody, podczas gdy samice gatunków należących do rodzajów Ochlerotatus sp. i Aedes sp. składają jaja na wilgotnej glebie, gdzie czasowo tworzą się zastoiska wody. Przydatność takich miejsc, na podstawie stopnia i charakteru zbutwienia liści, samica rozpoznaje dzięki dobrze rozwiniętemu zmysłowi chemicznemu. Rozwój larw z jaj następuje na ogół w przeciągu 48 godzin od momentu ich złożenia.
jaja komarów
Larwy komarów rozwijają się w różnorodnych, stałych i tymczasowych naturalnych zbiornikach wodnych jak np. przydrożne rowy, porośnięta roślinnością, przybrzeżna część jezior i stawów, kałuże, wypełnione wodą dziuple drzew liściastych. Są również takie gatunki komarów, które lęgną się w różnorodnych sztucznych zbiornikach wodnych: balie, beczki w ogródkach, zatkane rynny, puszki po konserwach, wazony na cmentarzach czy też zużyte opony samochodowe. Dogodnym miejscem rozwojowym komarów mogą być zbiorniki wodne silnie zanieczyszczone substancjami organicznymi (rowy i odstojniki ścieków), a także ubogie w substancje odżywcze nieszczelne węzły cieplne. Również krajowy, synantropijny, często spotykany na terenie Wrocławia, komar kłujący - Culex pipiens może się lęgnąć przez cały rok w odstojnkach ścieków i przeciekających węzłach cieplnych pod warunkiem, że temperatura wody nie spada poniżej 14°C (Wegner 1998). Larwy wszystkich komarów uwalniają się z osłonek jajowych za pomocą zębów jajowych - wyrostków - znajdujących na głowie. Między czterema stadiami rozwojowymi larw dochodzi do linienia i prawie ośmiokrotnego powiększenia rozmiarów. Jest to również możliwe dzięki intensywnemu odżywianiu larw, głównie materią organiczną (glony, bakterie, grzyby) osadzającą się na różnych przedmiotach w wodzie. Jest to cenna właściwość wykorzystywana w zwalczaniu larw z wykorzystaniem preparatów biologicznych, aplikowanych bezpośrednio do zbiorników wodnych.
Sposób poruszania się larw w wodzie jest uzależniony od budowy ciała, które składa się z trzech wyraźnie zaznaczonych odcinków: głowy, tułowia i odwłoka. Larwy Culicinae pływają w wodzie tylnym końcem do przodu wykonując szybkie ruchy odwłoka, ciągnąc za sobą tułów i głowę, czyli części ciała stawiające największy opór w wodzie.
larwy komarów
Larwy wielu gatunków (Culicini) posiadają na końcu odwłoka syfon, umożliwiający im zwisanie głową w dół, jednoczesne oddychanie i pobieranie pokarmu poniżej powierzchni wody. Larwy gatunków pozbawionych syfonu (Anophelini) charakteryzują się horyzontalnym ułożeniem ciała względem powierzchni wody. W ich przypadku aparat umożliwiający pobieranie powietrza atmosferycznego (płytka przedchlinkowa) mieści się bezpośrednio na grzbietowej stronie ostatnich segmentów odwłoka. Larwy innych rodzajów - Mansonia i Conquilletidia – posiadają krótkie, stożkowate syfony, które przytwierdzają się do roślin wodnych i oddychają powietrzem przez kanały roślinne.
Czas rozwoju stadium larwalnego jest ściśle uzależniony od temperatury wody, zagęszczenia larw w zbiorniku wodnym, dostępności pożywienia, ale bardzo często zamyka się w przeciągu 5-6 dni.
Poczwarki komarów żyją zaledwie tylko kilka (2-3) dni. W odróżnieniu od larw nie odżywiają i dlatego są odporne na działanie naturalnych patogenów oraz różnego rodzaju chemikalii i toksyn, wytwarzanych przez np. komarobójcze szczepy bakterii Bacillus thuringiensis i B. sphearicus wchodzące w skład biopreparatów. Są bardzo ruchliwe i mogą się unosić ku powierzchni zbiornika wprowadzając pod pochewki kształtujących się skrzydeł i nóg pęcherzyki powietrza. W razie podrażnienia poczwarki te mogą się czynnie zanurzać, zatrzymać pod wodą i zaczepiać o powierzchnię jakiegoś zanurzonego przedmiotu; martwa poczwarka gubi powietrze i opada na dno.
poczwarka komara
Tuż przed przeobrażeniem się w postać dojrzałą, poczwarka komara pobiera znaczną ilość powietrza, w taki sposób, że grzbietowa powierzchnia głowotułowia i odwłoka prostuje się i wystaje nieco ponad powierzchnię wody. Po pęknięciu skórki poczwarki i wydostaniu się na zewnątrz komara, pozostaje jakiś czas na powierzchni wody, utrzymując się na pływającej wylince, początkowo jest bezbarwny i miękki, w ciągu godziny ciemnieje, twardnieje, prostuje skrzydła i nogi, a następnie odlatuje na ląd. Zwiększony przepływ wody powoduje zatopienie osobników w czasie tego procesu, co bywa czasem wykorzystywanie w strategiach zwalczania komarów.
Długość cyklu rozwojowego komarów uzależniony jest ściśle od temperatury otoczenia. Optymalna dla rozwoju komarów temperatura waha się w granicach 20 – 25°C. Wówczas cykl rozwojowy komarów trwa około 10 - 14 dni, a wiec wiele gatunków może mieć w ciągu jednego letniego miesiąca aż trzy następujące po sobie pokolenia.
Jedynie samice pobierają krew. Dorosłe komary żywią się pokarmem płynnym. Samce odżywiają się nektarem kwiatów, a samice krwią, która jest im niezbędna do produkcji zdolnych do rozwoju jaj. Poszczególne gatunki komarów wykazują zróżnicowane preferencje, co do źródła krwi. Niektóre zdecydowanie wolą ptaki lub płazy, a wiele gatunków pobiera krew innych niż człowiek ssaków, atakując ludzi w ostateczności. Czynnikami mającymi wpływ na przywabianie komarów przez człowieka (atraktanty) są wilgotność i zawartość dwutlenku węgla w oddechu, zróżnicowanie temperatury ciała, niektóre składniki potu ludzkiego, np. kwas mlekowy. Samica przestaje reagować na atraktanty żywiciela i odlatuje dopiero wtedy, gdy jej żołądek zostanie wystarczająco napełniony krwią. Mechanizm regulujący poziom agresywności samic związany jest z funkcjonowaniem receptorów w odwłoku reagujących na jego rozciągnięcie pod wpływem obfitości posiłku.
W zależności od swych rozmiarów samica komara pobiera około 1 – 2 mm3 krwi. Owady dojrzałe żyją około 2 – 3 tygodni, ale w ciągu tego czasu samica może pobierać kilka razy krew i składać setki jaj. Samice Cx. molestus., An. claviger mogą rozwijać tylko pierwsze jaja autogenicznie (bez pobrania krwi). Długość trwania cyklu gonotroficznego, czyli okresu od pobrania krwi do ukończenia rozwoju jaj, zależy od temperatury, np. u An. maculipennis trwa 12,5 dnia (przy 10oC), 4 dni (20oC) i 2,5 dnia (25oC).
- natychmiastowa (bezpośrednia) pojawiająca się w kilka minut po ukłuciu a zanikającą po około godzinie;
- opóźniona, kiedy symptomy pojawiają się przez parę godzin po ukłuciu i mogą się utrzymywać przez kilka dni;
- wtórna, gdy symptomy występują powtórnie przez kilka tygodni po ukłuciu komara.
Przy silnych reakcjach żywicieli (nacieki, pęcherze, ranki od drapania), zwłaszcza w klimacie gorącym, dołączyć się mogą wtórne zakażenia. Ogólnie u ludzi stwierdza się mniejszą wrażliwość na ukłucia komarów z rodzaju Anopheles, większą zaś na ukłucia Aedes, Culex czy Culiseta. Ptaki są prawie niewrażliwe na ukłucia komarów Culex, a reagują silnie na ukłucia komarów z rodzaju Aedes.
Oprócz bezpośredniej dokuczliwości i alergii komary są groźnymi wektorami, które przenoszą chorobotwórcze dla człowieka i zwierząt mikroorganizmy. Obecnie znanych jest już ponad 200 (w Europie około 50) różnych wirusów transmitowanych przez ponad 100 gatunków komarów z 16 rodzajów (w tym 40 gatunków z rodzaju Aedes i 20 Culex). Większość przenoszonych przez komary wirusów krąży wśród ptaków lub ssaków, a człowiek jest na ogół bocznym ogniwem tych układów. Wraz z krwią chorego kręgowca, samica komara przenosi mechanicznie do człowieka, m.in. wirus myxomatozy królików, zarazki turalemii, ospy ptaków oraz wąglika. W Polsce wykrywano samice komarów Aedes spp. i An. maculipennis naturalnie zakażone wirusem kleszczowego zapalenia mózgu. Wykorzystując wiele metod biologii molekularnej (np. metodę polimerazowej reakcji łańcuchowej - PCR i immunofluorescencji pośredniej - IFA) wykazano, że niektóre krajowe gatunki komarów (z rodzajów Culex i Anopheles i Aedes) pobierające krew różnych ssaków z rodzaju Aedes (odławiane w Puszczy Białowieskiej, okolicach Gdańska, Szczecina i Wrocławia) mogą wspomagać obieg krętków Borrelia burgdorferi w naturalnym ognisku boreliozy z Lyme.
